Dossiers:
-
-
Je blauw betalen aan voedingssupplementen doet pas pijn
Beweren dat voedingssupplementen op zich nuttig zijn
en allerlei pijn zou verminderen, doet niet alleen de waarheid geweld aan maar
misleidt ook de consument. En houdt risico's in. Dat is de onverbloemde mening
van professor dokter Willem Betz. Hij hekelt hetgeen hij noemt 'de supplementenmaffia'
en de misleidingstechnieken en flagrante onwaarheden van de kwakzalverij. Voortdurend
moet hij opboksen tegen die miljardenbusiness. Soms is het vechten tegen de
bierkaai, soms haalt hij zijn slag thuis.
Waarschuwing: fervente gebruikers van voedingssupplementen kunnen ontgoocheld
zijn na het lezen van dit artikel. Ontgoocheld, maar wel juist geïnformeerd.
Heikel thema
Blijkbaar is het onderwerp over voedings- of complementaire
supplementen een heikel thema. Bij verschillende deskundigen ving ik bot. Ze
stelden op de man af dat ze 'niets zinnigs te vertellen hebben over voedingssupplementen'.
Na wat heen en weer getelefoneer kwam ik bij Professor Willem Betz terecht,
bekend als Europees expert van alternatieve geneeswijzen, verbonden aan de Vrije
Universiteit Brussel en daar diensthoofd van het Centrum voor huisartsopleiding.
"Wanneer je een patiënt zijn laatste geld hebt zien afgeven aan die
kruidendokters, moet iemand zich toch verzetten", opent prof Betz dit gesprek
eerst wat aftastend, maar al snel uiterst vastberaden. Hij trekt van leer tegen
de alternatieve 'genezers', hierin gesteund door een heel peloton wetenschappers.
Professor Betz is namelijk mede-oprichter en secretaris van SKEPP, de Studiekring
voor Kritische Evaluatie van Pseudo-Wetenschap en het Paranormale. Hij is ook
voorzitter geweest van een gemengde werkgroep van alternatieven en wetenschappers
uit 13 verschillende landen. In gezamenlijk overleg stellen zij de richtlijnen
op voor studies over alternatieve geneeswijzen in een poging tot resultaten
te komen, die zowel door de wetenschappelijke als door de alternatieve wereld
kunnen aanvaard worden. Professor Betz krijgt zware kritiek te slikken vanuit
de alternatieve wereld, 'Betz heeft doden op zijn geweten' en nog van dat genre,
enkel omdat hij beweringen als zouden alternatieve middelen helpen, ontkracht
en kritisch durft stellen dat ze geen enkel bewijsbaar nut hebben. "Die
charlatans beloven volledige genezing op voorwaarde dat het ook iets mag kosten
uiteraard.
Ooit, als jonge arts, heeft prof Betz opleidingen gevolgd in verschillende alternatieve
geneeswijzen (homeopathie, neuraaltherapie, manuele geneeskunde) en ze ook met
succes toegepast. Hij dacht zo zijn patiënten beter te kunnen helpen. Snel
begon hij te twijfelen aan de behaalde 'successen' met deze alternatieve methodes
en ging hij zich verdiepen in de bewijsvoering. Het gebrek daaraan bracht hem
bij de psychosomatiek. Dit is de studie van ziekten die veroorzaakt worden door
de inwerking van de geest op het lichaam, maar ook het placebo-effect (placebo
= een stof die uiterlijk lijkt op een geneesmiddel, maar die het niet is en
gegeven wordt aan patiënten die toch een 'geneesmiddel' willen). Professor
Betz kent als geen ander de leugenachtige en minstens bedrieglijke slogans van
de alternatieve miljardenhandel, een business die er niet mee inzit verwarring
die ze zaaien.
Voedingssupplementen zijn pillen, capsules, tabletten,
poeders of druppels die zijn bedoeld als aanvulling op de dagelijkse voeding.
Er zijn vitaminen (A, B1, B2, B3, B5, B6,biotine, foliumzuur, B12, C, D, E en
K), mineralen zoals natrium, kalium, calcium, fosfor, ijzer, magnesium, koper,
selenium, zink, chloor, chroom, fluor, jodium, mangaan, molybdeen, zwavel) en
allerlei 'natuurlijke' kruidendrankjes, tabletten en druppels (knoflookpillen,
gisttabletten, ginseng…).
Weinig zinvol.
Iedereen kent wel de vertrouwd klinkende beweringen als
'Voedingssupplementen die écht helpen' en 'Herstelt het lichaam en verbetert
de weerstand'. Of de reclameslogans: 'Vrije radicalen liggen aan de basis van
celbeschadigingen. Tabak, alcohol, onevenwichtige voeding, langdurige blootstelling
aan de zon bevorderen aanvallen van vrije radicalen. Product X beschermt uw
lichaam en verwijdert vrije radicalen…'. Vele gebruikers redeneren dus
dat ze hun persoonlijk risicogedrag niet moeten wijzigen, gerust kunnen blijven
roken en drinken en ongebreideld zonnebaden, want een beetje meer van product
X innemen geeft tóch bescherming, denken ze!
Die producten hebben echter allemaal hetzelfde gemeen: beloven dat ze de gezondheid
bevorderen en allerlei klachten voorkomen. Vitamines en mineralen zijn inderdaad
van groot belang voor de gezondheid, maar moeten stuk voor stuk aangebracht
worden met de voeding. En evenwichtige voeding is de basis voor een gezond en
goed leven. Het kan dat externe factoren dit evenwicht verstoren (bv. na een
operatie). Dan kunnen voedingssupplementen tijdelijk nuttig zijn en nà
doktersadvies! En dit wegens wisselwerking met medicijnen, zelfs al zijn die
voedingssupplementen zogezegde 'natuurlijke' producten! "Een evenwichtige
en gevarieerde voeding kan gemakkelijk in de behoefte van alle essentiële
mineralen en vitaminen voorzien. Een fundamenteel tekort aan vitaminen en mineralen
is in ons land een zeldzaam fenomeen. Zelfs een student die een hele week op
kot 'fast food' eet, en thuis in het weekend normaal eet, zal geen tekorten
krijgen. Ik blijf herhalen dat een normaal mens in ons land geen tekorten heeft
aan welke stof ook, en er is geen enkele aanduiding noch reden om extra supplementen
in te nemen. Buiten mensen die door één of andere ziekte bv. na
darmoperatie of een vermageringsoperatie, bepaalde stoffen niet meer goed opnemen".
Er zijn natuurlijk risicogroepen zoals kinderen, zwangere vrouwen, bejaarden
en zieken waar vitamines en mineralen dan wel nuttig kunnen zijn, maar op doktersadvies.
Soms halen deze mensen niet voldoende uit de dagelijkse voeding. Of ze gebruiken
'lege calorie-bronnen' zoals suiker- en vetrijke voedingsmiddelen, die bovendien
door de industrie nogal ingrijpend behandeld en geraffineerd zijn. De vervuiling
maakt ook dat ze meer blootgesteld zijn aan relatief hoge gehalten van bepaalde
elementen zoals lood, kwik en cadmium, die opname van essentiële mineralen
en vitaminen tegenwerkt.
Professor Betz laat verstaan dat al die beweringen en slogans in feite rammelende
theorieën zijn die - en niet alleen bij goedgelovige mensen - de illusie
creëren dat met het slikken van wat pillen, de balans in het lichaam hersteld
wordt. "Echt gewetenloos is het wanneer er verkoopsargumenten gebruikt
worden die de wetenschap misbruiken om betrouwbaar over te komen. Ze doen aan
immorele marketing zonder ethische dimensie. Als er maar geld te graaien valt".
Natuurlijk
Te weten dat er (pijn)patiënten zijn die dusdanig
veel supplementen slikken dat ze zich blauw betalen of dat de aankoop ervan
de grootste post is in hun uitgavenbudget, stemt zwaar tot nadenken. "Van
voedingssupplementen is het niet aangetoond dat ze nodig of nuttig zijn voor
pijn", klinkt het uit de mond van onze deskundige.
Ook het gezegde met betrekking tot vitamines: "Baat het niet, het schaadt
ook niet", wuift professor Betz weg. "Roken is slecht, daar twijfelt
niemand aan. Dat men de kwalijke gevolgen van roken kan tegengaan door vitamine
A en C te nemen, is niet bewezen. Er zijn vitamines die in grote hoeveelheid
heel schadelijk tot kankerverwekkend kunnen zijn. Overigens, extra vitamines
en mineralen verminderen niet de risico's op ziekten als kanker en hart- en
vaatziekten, die ontstaan door een onevenwichtig voedingspatroon. In combinatie
met een bepaald geneesmiddel kan inname van vitamine C de stolling van het bloed
afremmen en de zuurgraad van de urine doen dalen. Ik heb er niets op tegen dat
iemand af en toe een vitaminepilletje neemt. Eigenlijk spoelt het gewoon door
de WC. Maar iemand die op regelmatige basis tot één gram vitamine
C neemt per dag, speelt met zijn gezondheid. Het is geweten dat de vitamines
A, D, K en E in hoge dosis écht gevaarlijk zijn. Maar ook B en C, de
zogezegde wateroplosbare vitamines, schijnen niet zo onschuldig te zijn. Overdaad
schaadt dus wel degelijk. Wat betreft de mineralen is het zonde om daar geld
aan te geven. Bij het slikken van mineralenpreparaten zoals selenium, koper,
zink is de grens waarbij deze stoffen schadelijk zijn, snel bereikt. Geef er
uw goeie centjes niet aan, want het zal niets doen aan je pijn".
Is er dan tussen al die supplementen niets te vinden dat de pijn verzacht? "Kijk,
pijn is iets subjectiefs, iedereen kent het verschijnsel pijn, maar iedereen
beleeft het ook anders. Pijn van een zelfde oorzaak wordt door verschillende
mensen heel anders ervaren. Er zijn mensen die depressief worden door pijn of
angstig of die overgevoelig zijn voor pijn. Mensen die ontspannen zijn, kunnen
veel meer pijn verdragen. Kun je iemand op 'z'n gemak' stellen of afleiden,
dan zal zijn pijn verzachten of zelfs even vergeten worden. Het is een feit
dat geruststelling en ook alle middelen tegen depressie een pijnstillend effect
hebben. Dus ook de natuurlijke middelen, zoals Sint Janskruid, kunnen helpen
de pijn beter te verdragen. Of ik zou aanraden om dat op eigen houtje te gebruiken?
Neen! Vraag raad aan de huisdokter, want hoewel Sint Janskruid door velen als
een natuurlijk middel wordt gezien, gaat het niet met alle geneesmiddelen samen.
Mensen gaan er nogal lichtzinnig over door te denken dat al wat van de dieet-
of natuurwinkel komt geen medicijn is, maar 'natuurlijk' is en geen kwaad kan.
Men vergeet dat morfine, cocaïne, cafeïne, tabak, alcohol (gisting)
ook natuurlijke producten zijn, maar ze zijn niet onschadelijk. 'Natuurlijk'
is niet altijd veilig".
Wetgeving
"De supplementenindustrie heeft de laatste tien
jaar een enorme vlucht genomen. Door de Europese wetgeving op het vlak van medicijnen,
moeten de geneesmiddelen die verkocht worden in alle apotheken van de lidstaten,
bewijs geleverd hebben qua werking, en gekend zijn qua gevaren. Die procedure
maakt medicijnen zo duur. Nu omzeilt de industrie de strenge regels van veiligheid
en samenstelling door te zeggen dat het product een voedingssupplement is. Je
krijgt regelmatig folders in de brievenbus. Hierop staat niet echt dat het een
geneesmiddel betreft, maar een gewone gebruiker krijgt wel die indruk. Dat gaat
van ietwat onschuldige producten, zoals anti-rimpelcrème, iets voor haaruitval…
kortom, producten die nooit zullen helpen, maar die mensen blijven kopen. Zeggen
en schrijven 'dit product verhoogt de natuurlijke weerstand' is leugenachtig.
Ze praten er zich dus sluw uit met: 'Product X verhoogt de natuurlijke weerstand…
àls je tekort hebt aan vitamine C'."
Voedingssupplementen zouden volgens de Warenwet moeten gezien worden als eet-
en drinkwaren. Naast de informatie met ingrediënten, gebruiksaanwijzing,
de fabrikant en houdbaarheidsdatum, moet op de verpakking ook de voedingswaarde
worden vermeld. Zijn er aan het product vitamines en mineralen toegevoegd, dan
moet dat ook vermeld worden in mg en in percentage van de aanbevolen dagelijkse
hoeveelheid (% ADH). Op de verpakking mag niet worden verwezen naar een ziekte
of een vermageringseffect, er mogen ook geen eigenschappen worden vermeld die
niet objectief kunnen aangetoond worden zoals bv. 'cholesterolverlagend', en
evenmin mag er verwezen worden naar een effect op de gezondheid als daar geen
bewijs kan worden voor geleverd! De supplementenindustrie trekt zich vaak niet
veel aan van deze regels.
"Een aantal voedingssupplementen zijn inderdaad gereglementeerd. Producten
waarin veel vitaminen A en D zitten, vallen al niet onder de eet-en drinkwarenwetgeving.
Onlangs is er nog een Europese wet gekomen die stelt dat voedingssupplementen
in de vorm van pillen, dus voorgedoseerd zijn, de juiste samenstelling moeten
vermelden. Hiertegen is door de supplementenfabrikanten geweldig geprotesteerd.
Losse kruiden zijn niet gereglementeerd. Vroeger waren losse kruiden iets dat
je in Mexico vond en enkele zuiderse landen. Kruiden voor de nieren, voor het
hart en noem maar op. Nu begin je die losse kruiden ook hier op markten te vinden.
Dat is onzinnig en gevaarlijk. Er zijn zoveel verschillende ziektes van het
hart, van de nieren, van de darmen…"
Misschien geeft het nemen van voedingssupplementen je
een 'goed' gevoel of heb je de indruk dat de pijn vermindert. Maak je er geen
punt van dat deze pillen wel héél duur zijn? Besef je ten volle
dat slikken ervan niet zonder gevaar is, ook vanwege de reactie met sommige
medicamenten? Spreek je er over met je huisarts? Dan ben je alleszins een bewuster
consument, doch professor Betz kan geen appreciatie opbrengen voor het klakkeloos
en kritiekloos geloven van de reclame rond voedingssupplementen en natuurproducten.
"En op het vlak van andere alternatieve geneeswijzen loont het eveneens
om strijdvaardig te blijven want dagelijks sterven mensen als gevolg van toepassingen
van kwakzalverij! Maar", verzucht hij, "iedereen heeft het recht zich
iets op de mouw te laten spelden en ernaar te leven."
Stof voor reacties? Schrijven naar: Redactie Prikkel….
Prof. Betz
Lieve Holvoet
Foto's: Cois van Roosendael